Kokular Seçimlerimizi Nasıl Etkiler?

Güzel kokular, kötü kokuları gidermekten fazlasına yarar. Bir mekânda öncelikle hissedilen, ortamın kokusudur. Misafir önce evin kokusunu fark eder desek sanırız yerinde bir söz olur. Kokular kişilerin ruh hallerine tesir eder, duygusal bağları tetikler, kokunun geldiği kaynağa verdikleri değeri ve gösterdikleri ilgiyi artırırlar. Böylece, hoş bir ilk izlenim uyandırırlar, ortama ambiyans katarak mekân estetiğini geliştirirler. İnsanların o yerde oyalanma sürelerini artırmaya olanak tanıyıp daha uzun bir etkileşim sağlarlar. Nihayetinde, misafirlerinize unutulmaz bir konukluk deneyimi yaşatmanıza yardımcı olurlar. Peki ama nasıl?

Beynimizde, koku alma ve hafıza ile ilgili bölümler birbirine çok yakındır ve etkileşim halindedir. Bir kokuya maruz kaldığımız sırada yaşadığımız deneyimler, beynimizde birbiriyle ilişkilendirilir ve sonradan o kokuyu her duyduğumuzda aynı deneyimi hatırlarız. Başka bir ifadeyle, kapalı bir mekâna girdiğimiz anda ortamın kokusunu, dekoratif nesneleri fark etmeden daha önce algılayıp hissederiz. Yani daha etrafı görmeden, sadece kokusundan bir yerle ilgili olumlu veya olumsuz düşüncelere sahip olabiliriz. Üstelik kokular, farklı kişilerde değişik algılara yol açabilir. Sözgelimi, girilen ortamdaki bir koku, bir kişinin çocukluğunda kalmış mutlu bir zamanını çağrıştırabilirken, başka birisinin aşk yaşamında anımsamak istediği özel bir anısını canlandırabilir.

Gerçekten de kokular, yalnızca insanlara dair kanaatlerimizi etkilemekle kalmazlar. Diğer pek çok şeyin yanı sıra ürün ve hizmetlerin niteliklerine ilişkin kanaatlerimizi de etkileyerek satın alma davranışlarımızı, tüketim eğilimlerimizi belirlerler. Örneğin, satın almak amacıyla baktığımız nemlendirici kremi ilkin cildimize sürüp denemek yerine -içgüdüsel olarak- genellikle önce koklarız ve kokusunu beğenirsek o ürünü incelemeye devam ederiz. Yani, istediğimiz nemlendirici etkiyi sağlayacak kremi, sadece kokusunu beğenmediğimizden boş verebiliriz. Ya da dezenfektanın kötü kokmasını iyi dezenfekte ettiğine yorabiliriz. Eğer güzel koksa fonksiyonu farklı bir şekilde değerlendirebilecekken kötü kokması işlevinin sonucu olarak düşünebiliriz.? Tabii bazen de direkt olarak kokusu durumu belli eder, et ve balığın tazeliğini kokusundan anlamamız ve tercihimizi kokusuna göre yapmamız gibi.

Başka bir örnekle açıklayalım. Bir otel odasındasınız. Girer girmez sinmiş sigara veya rutubet kokusu yerine, sizi çeken hoş bir koku ile karşılaştınız. Otelden henüz bir hizmet almamış olmanıza rağmen ve hatta odanız lüks olmasa bile, ortamın kokusu işletmeye bakış açınızı olumlu etkileyecektir. Ve belki de bazı ufak tefek aksaklıkları görmezden bile gelebilirsiniz. Bunun tam tersi durumdan bahsetsek belki daha anlaşılır olabilir. Mesela çok pahalı malzemelerle evinizi dekore ettirdiniz ve misafirlerinizi çağırdınız.
Fakat bir gün öncesinden yaptığınız balık kokusu etrafa yoğun bir şekilde hâkim. Ne duvarınızda harikulade bir tablonun olması ne de içeride çalan harika müzik fayda etmez; misafirleriniz kötü balık kokusundan daha çok ve tabii çabuk etkilenecektir.

Aslında sosyal hayatımızda da böyle değil midir? Çok şık ve lüks aksesuarları olan birisiyle iletişime geçtiğimizde, eğer ağzı soğan sarımsak kokuyorsa diğer olumlu şeyleri bir anda gölgelemez mi? Zaten kişisel bakım ürünlerine bu kadar para ve zaman harcamamızın da sebebi budur. İmajımızın en önemli parçasıdır bu ürünler. Çekici olmaya çalışmak yaşantımızın bir parçası, ortam kokuları da mekanlarda bu işlevin en önemli oyuncusudur. Bu düşünceden yola çıkarak, yatak odasının istediğiniz gibi kokması daha güzel bir cinsel hayatınızın olmasını sağlayabilir.

Evlerde, otellerde, kliniklerde, mağazalarda ve benzeri işletmelerde misafir gelmeden önce ortamın kokulandırılması, bir karşılama ritüeli olmalıdır. Özetle “Güzel koku değerini arttırır” diyebiliriz.

Dahası, koku duyumuz biz hiç farkında olmasak da uygun eş seçiminde de önemli rol oynar. Gözleri kapatılmış deneklerle yapılan testlerde, karşı cinse ait farklı tişörtler deney grubuna koklatıldığında, en güçlü bağışıklık sistemine sahip olanların kokularının sindiği tişörtleri seçtikleri gözlemlenmiştir.

Bu durumla ilgili bir tespitimizi paylaşmak isteriz. Günümüz dünyasında eş seçiminde koku, kullandığımız kozmetik ürünlerinden dolayı etkisini kaybetmiş olsa da hayvanlar âleminde halen en önemli kriterdir. Bu yüzden hayvanat bahçelerinde çiftleşemeyen hayvanların bir sebebi belki de uygun kokulu “hapis” arkadaşları olmamasındandır. Umarız bir gün tüm “hayvan hapishaneleri” kapanır.

Baktığımızı görürüz, dinlediğimizi duyarız, konuştuğumuzu söyleriz ve dokunduğumuzu hissederiz; peki, ya kokladığımızı? Bunun için özel bir kelime maalesef yok. Fark etmek, hissetmek, anlamak vb. farklı yerlerde de kullanılabilir fakat “koklamaya” özel değiller. Başka örnekler de verilebilir. Örneğin şekerli ve baharatlı kelimeleri ya da güçlü, yoğun ve hafif kelimeleri de kokuya özel değildir, başka duyulardan gelirler. Önümüzdeki yıllarda kokuların yaşamımızdaki rolleri daha çok anlaşıldıkça, kendisine özgü dilinin de oluşacağını düşünüyoruz.

Kokulara ve koku almaya dair diğer bazı derleme bilgiler:
• Sinir sistemimizde, hasara uğradıkça devamlı yenilenen yegâne hücreler, koku ve tat alma hücreleridir.
• Koku duyumuz 24 saat boyunca hiç durmadan çalışır.
• Koklama yeteneğimiz doğuştan geldiği gibi zamanla da gelişebilir. Birçoğumuz, binden fazla farklı koku çeşidini bir saniyeden daha kısa bir sürede ayırt edecek koklama yeteneğine ve belleğine sahibiz.
• Koku sektöründe profesyonel olarak çalışanlar yaklaşık 10.000 farklı koku çeşidini ayırt edebilirler.
• Koku hassasiyeti kişiden kişiye değişebilir, kimine hafif gelen bir koku diğerine ağır gelebilir. Kadınlar, olgun orta yaşlılık dönemlerine kadar genellikle erkeklerden daha iyi koku alır ve ayırt edebilirler.
• Duyma ve görme engelliler, duyma ve görme engelli olmayanlara nazaran daha iyi biçimde koku alıp ayırt edebilirler.
• Yaşlandıkça koklama yeteneğimizde azalmalar ve tenimizin kokusunda belirgin değişimler olabilir.
• Koku alamama hastalığına “anozmi” adı verilir.
• Parfüm kelimesi, Latince “per fumum” yani “dumanla gelen” anlamına gelen kelimeden türemiştir.
• Parfüm yapma sanatı eski Mezopotamya ve Mısır’da başlamış olup daha sonrasında Persler ve Romalılar tarafından geliştirilmiştir.
Konumuzla tam alakası olmasa da bazı kokuların, hayvanlar üzerindeki etkilerini de paylaşmak istiyoruz. Yöntemleri test etmedik sadece araştırdık. Ucuz, pratik ve en önemlisi doğaya zarar vermeyen çözümler. Geçerli olduklarını temenni ederiz.
• Türk kahvesini yakınca, kokusu arıları uzak tutuyormuş. Teknelerde bu yönteme sıklıkla başvuruluyor.
• Karınca ve hamam böceğinin narenciye kokusundan rahatsız oldukları biliniyor.
• Örümcekler ve benzeri bazı böcekler, çürük devekuşu yumurtası kokusundan kaçıyorlarmış. Eskiden camilere deve kuşu yumurtası koyulurmuş.
• Sivrisineklerle baş etmek için citronella (limon otu) kokusu öneriliyor. Yazın citronella kokulu mumlar bu yüzden yakılıyor.
Kokuların hayatımızdaki rolü bu denli önemli olmasına rağmen, henüz kendine has bir lisanı oluşmamıştır.

Önceki Yazı

Instagram

Sonraki Yazı